قدرتي وسيلا ۽ توانائي بحران
روزاني عبرت جي فرنٽ پيج تي توانائي جي ذخيرن بابت ڪانفرنس تي ٻن ڪالمن جي تصوير سان گڏ ٽي ڪالمي خبر پڙهي ته اُهو وقت ياد اچي ويو جڏهن بلوچستان جا عام ماڻهو قدرتي وسيلن تي ڦُرلُٽ ۽ کين نظر انداز ڪرڻ لاءِ ته رڙيون ڪندا رهيا پر حڪومت رڳو ڪجهه ماڻهن کي نوازي عام ماڻهن کي نظرانداز ڪندي رهي ۽ جتان گئس نڪتي اُتي جي آس پاس وارا ماڻهو ان وقت به جهنگ مان ڪاٺيون ڪري ٻارڻ طور استعمال ڪندا هُئا. وفاق جي اهڙن عملن نه رڳو صوبي جي عام ماڻهن کي مايوس ڪيو پر کين حڪومت خلاف بيهاري ڇڏيو آهي ۽ هاڻ ته اُهو وقت اچي ويو آهي جو ڪنهن وقت ۾ حڪومتي ڪارونهوار هلائيندڙ به ان رستي تي هلي نڪتا آهن، اسان وٽ هميشه وفاق ئي سگهاري طاقت رهي آهي ۽ اڪثر اهڙا فيصلا به سامهون ايندا رهيا آهن، جنهن سان صوبن جي ماڻهن کي خدشن هئڻ باوجود صوبي ۾ ويٺل وفاقي آشيرواد وزيرن جي مدد سان انهن فيصلن کي عملي جامو پهرايو ويو آهي. بلوچستان ۾ تيل ۽ گئس جا معاملا هجن يا وري ريڪوڊڪ ۽ سون ڪڍڻ جا معاملا انهن سڀني ۾ وفاق عام ماڻهن يا مقامي ماڻهن کي ڪڏهن ذهن ۾ رکي نه سوچيو، ان بابت جڏهن به ڳالهه ڪئي وئي ته جواب ۾ اهو چيو ويندو آهي ته اسيمبلين ۾ ويٺل ماڻهو به ته عام ماڻهن جي ووٽن سان آيا آهن ۽ اُهي ئي عام ماڻهو جو آواز آهن، پر حقيقت ۾ ماڻهو ڪيئن چونڊجي اچن ٿا اها ڪنهن کان لڪيل نه آهي ۽ هونئن به عام ماڻهن ووٽ ضرور ڏنا پر ان لاءِ نه ته سندن وسيلن جي ڦُرلٽ ڪئي وڃي يا ٿيندي رهي ۽ اوهان خاموش هجو، ڪجهه ڏينهن اڳ جڏهن هڪ تيل ڪمپني جتي سندس ڪم هلندڙ هو اُتان جي صحافين ۽ سرڪاري آفيسرن کي مٽياري ويجهو هڪ بريفنگ ڏيڻ لاءِ دعوت ڏني، مون کي به شرف حاصل ٿيو ته انهيءَ بريفنگ مان ڪجهه لاڀ حاصل ڪيان، ان بريفنگ دوران اها ڳالهه سامهون آئي ته اسان کي رائلٽي جي مد ۾ جيترو خرچ ڪرڻو آهي ان کان وڌيڪ ڪري رهيا آهيون. هنن ٻڌايو ته اسان رائلٽي تيل نڪرڻ جي مطابق ڏيندا آهيون جيترا بيرل تيل ڪڍندا آهيون، قانون ۽ حڪومتي ڪيل معائدن موجب رائلٽي ڏيندا آهيون، ڪجهه اسان پاڻمرادو ۽ ڪجهه فنڊ وري متعلقه ضلعي ڪميٽي جي حوالي ڪندا آهيون يا انهن پاران ڏنل تجويزن موجب ڪم ڪندا آهيون.
تيل ڪمپني جي ڏنل انگن اکرن موجب رائلٽي جي مد ۾ ڏنل رقم جي ٽيڻ تي وڌيڪ خرچ ڪري چڪا هُئا، هي ان رائلٽي جي ڳالهه هُئي، جيڪا تيل ڪمپنين کي جتان تيل نڪري ان ضلعي ۾ تعليم، صحت يا ڪنهن ٻي مد ۾ خرچ ڪرڻو آهي، اسان کي حيرت ته ضرور ٿي ته آخر ڪو ٽيڻ تي وڌيڪ خرچ به ڪري رهيو آهي ته پوءِ ڀرپاسي جي ماڻهن کي شڪايتون ڇو آهن، اُهي احتجاج ڪندي ڇو نظر اچن ٿا، انهن جي ان احساس محرومي کي ڪير دور ڪري ته عرب يا ٻين تيل ۽ قدرتي ذخيرن سان مالامال ملڪن جي ماڻهن ۽ اسان جي ملڪ ۾ عام ماڻهن جي زندگي ۾ زمين آسمان جو فرق ڇو آهي، اسان جي ملڪ ۾ حڪومتون قرض ڏيڻ جي اسڪيمن يا ٻين ڪمن جي مد ۾ جيڪا رقم خرچ ڪري ٿي اها رقم پاڻ تيل ڪڍڻ جا وسيلا جوڙڻ ۾ ڇو خرچ نه ٿي ڪري ۽ تيل ڪڍڻ لاءِ ٻين ملڪن جي ڳرين شرطن تي عمل ڪندي مقامي ماڻهن جي وسيلن کي ڀڳڙن جي مٺ ڇو ٿو کپايو وڃي. حڪومت ۽ تيل ڪمپنين وچ ۾ معاهدي موجب جيترو تيل نڪري ان جو 25 کان 30 سيڪڙو وفاقي حڪومت باقي تيل ڪڍندڙ ڪمپني يا انهن جي پارٽنر جو هوندو آهي، ان جو سبب اهو ٻڌايو وڃي ٿو ته جيئن تيل ڪمپنيون وڏي سيڙپڪاري ڪري پائپ لائن ۽ پلانٽ جوڙين ٿيون ته ان خرچ جي ڪري ئي حڪومت کي 25 سيڪڙو تي راضي ٿيڻو پوي ٿو پر هڪ پل لاءِ اهو سوچجي ته ڇا سيڙپڪاري جي نالي پائپ لاءِ، تيل جا کوهه کوٽڻ ۽ پلانٽ تي رڳو هڪ ڀيري خرچ ٿئي ٿو ان بعد ته رڳو سنڀال ڪرڻي پوي ٿي، ڇا حڪومت اهڙن معاهدن ۾ ان ڳالهه کي نظر ۾ رکي ٿي جيڪو هڪ عام ماڻهو سوچي ٿو. وفاق جي ڪيل فيصلن ۾ صوبن کي ڪيتري اهميت ڏجي ٿي ان جو اندازو ڪراچي ۾ ڪيل ان ڪانفرنس مان لڳائي سگهجي ٿو جتي وزيراعليٰ قائم علي شاهه آئين جي آرٽيڪل 172 جو حوالو ڏيندي تيل ۽ گئس جي ذخيرن کي وفاق ۽ صوبن جو برابر حق تسليم ڪرڻ جي ڳالهه ڪئي، جڏهن صوبائي خودمختياري ۽ 18هين آئيني ترميم جي ڳالهه ڪجي ٿي ته پوءِ ان تي عمل ڪرائڻ به ضروري بڻجي وڃي ٿو پر ائين لڳي رهيو آهي ته ترميم ته ٿي پر صوبن کي نالي ماتر خودمختياري ملي جي ائين نه هجي ها ته پوءِ قدرتي وسيلن جا مالڪ سنڌ، بلوچستان ۽ خيبرپختونخواهه تيل، گئس ۽ قدرتي وسيلن جي ورڇ ۾ وفاق کان برابري جي گهُر نه ڪن ها.
تيل يا گئس جو ٺيڪو ڪهڙي ڪمپني کي ڪهڙين شرطن تي ڏيڻو آهي ان جو فيصلو وفاق ئي ڪندو رهيو آهي. صوبن کي رڳو اطلاع ئي ڏنا ويا آهن پر جڏهن صوبائي خودمختياري جي ڳالهه ڪجي ٿي ته هاڻ صوبن کي ان سڄي ۾ عمل نه رڳو شامل ڪرڻ پر اهم فرق سمجهي شامل ڪرڻ جي ضرورت آهي. سنڌ جي عوام هميشه ٻڌندي رهي آهي ته سنڌ ملڪي پيداوار جو 70 سيڪڙو گئس ۽ 60 سيڪڙو تيل پيدا ڪندڙ صوبو آهي پر جڏهن سنڌ جي حالت ڏسجي ته اهو سڀ هڪ خواب ئي نظر اچي ٿو، جتي 70 کان 75 سيڪڙو وسيلا ٻاهريون ڪمپنيون کڻي وڃن ۽ باقي بچيل 25 سيڪڙو مان وفاق ۽ صوبو به پلجي ته پوءِ مقامي ماڻهن لاءِ ته اُميدون ۽ آسرا ئي بچن ٿا جيڪي 66 سالن کان ملندا رهيا آهن. ڏوهه تيل ڪڍندڙ ڪمپنين کي ڏجي يا انهن کي جيڪي اهڙا معاهدا ڪري قدرتي وسيلن کي نيلام ڪري رهيا آهن.
imsbaloch@hotmail.com
No comments:
Post a Comment