Imran Khan And Taliban

http://www.dailyibrat.com/beta/index.php?p=article&id=5785

عمران  خان  ۽ طالبان

سرور بلوچ

جتي اڄ سوشل ميڊيا کان وٺي پرنٽ ۽ اليڪٽرانڪ ميڊيا تي سنڌ فيسٽيول تي بحث ٿي رهيو آهي اُتي وري هڪ ٻي خبر به انتهائي اهم آهي جيڪا پڻ ميڊيا ۾ رپورٽ ٿي آهي ته طالبان ۽ حڪومت جي ڳالهين لاءِ طالبان پاران ڪجهه نالا پڻ سامهون آيا آهن ، رڳو نالا نه پر انهن جا فوٽو پڻ ميڊيا تي اچي ويا آهن ، انهن نالن  ۽ تصويرن ۾ هڪ تحريڪ انصاف جو چيئرمين عمران خان به آهي ، ان ۾ ڪوبه شڪ ناهي ته پاڪستان ۾ عام ماڻهن کي اهڙو ته منجهايو ويو آهي جو انهن کي هاڻ بي روزگاري ، بک بدحالي ، صحت ، تعليم ۽ بنيادي ضرورتن کان به وڏو مسئلو دهشتگردي ۽ امن امان لڳي رهيو آهي ۽ ڪجهه ته سمجهن ٿا ته طالبان سان ڳالهين بعد شايد امن به اچي وڃي ، طالبان ۽ حڪومتي ڳالهين لاءِ اڃان ڪميٽيون ٺهن پيون پوءِ وري فائنل به ٿينديون ، پر اڄ وري منهنجي نظر هڪ وڊيو تي پيئي جيڪا هڪ چئنل تي هلي رهي هُئي جنهن ۾  مولانه عبدلعزيز هڪ چينل تي طالبان ۽ حڪومتي مذاڪرات تي ڳالهائي رهيو هو ، مونکي سندس ڳالهيون ٻڌي حيرت ٿي ته هن کي به ٻين ڪيترن ئي ماڻهن وانگر سنڌ فيسٽيول تي اعتراض هُئا ، هن جو چوڻ هو ته حڪومتي رويا درست نه آهن اُن کي نه رڳو حڪومتي روين پر سنڌ فيسٽيول تي پڻ اعتراض هُئا هن ته اهو به چئي ڇڏيو ته سنڌ فيسٽيول جي نالي تي جيڪو به ٿيو اهو درست نه هو ، سنڌ فيسٽيول ۾ جيڪو ڏيکاريو ويو اهو به غلط هو اهڙن روين جي ڪري مذاڪرات ڪيئن ٿي سگهندا ، سنڌ فيسٽيول ۽ طالبان ڳالهين جو پاڻ ۾ ڪهڙو تعلق آهي اهو ته مونکي سمجهه نه آيو باقي رهي ڳالهه سنڌ فيسٽيول جي ته ان تي سوشل ميڊيا ۽ اخبارن ، چئنلن تي گهڻوئي بحث ٿي چڪو آهي اهو اسلسلو هلندڙ اهي ۽ فيسٽيول ختم ٿيڻ کان پوءِ به پيو هلندو ، اڳ ته جهيڙو هو ته سنڌ فيسٽيول جي تقريب موئن جي دڙي تي ڪجي يا نه ان بابت سوشل ميڊيا تي جنهن کي جيڪو وڻيو سو لکيو ويو ، ڪجهه اخبارن ته اوستائين وسان نه گهٽايو جيسين سندن فرنٽ ۽ بيڪ پيچ تي ساڳئي پروگرام جا اشتهار نه هُئا ۽ جڏهن اشتهار مليا ته ساڳين وري بلاول ڀٽو زرداري جي تعريفن سان گڏ موئن جي دڙي جي تاريخ کي پڻ جاڳائي ڇڏيو ، موئن جي دڙي تي اها تقريب ٿيڻ گهربي هُئي يا نه ان تقريب جو رٿيل پروگرام مناسب هو يا وري غير مناسب ان ڳالهين کي هڪ پاسي رکي هڪ ڳالهه ته ضرور مڃڻي پوندي بلاول اڄ جي دور جي سياست ۾ آسان حريف نه آهي ، موروثي سياست ئي سهي پر ٻين مُلڪي توڙي پاڙيسير ملڪن جي وڏين پارٽين جي نوجوانن ۾ اها ڳالهه نظر نٿي ، نوجوانن جي پارٽي سڏائيندڙ تحريڪ انصاف لاءِ پڻ اهو مشهور آهي ته هُو سوشل ميڊيا ۾ ڏاڍا تيز آهن خاص ڪري ڪجهه اينڪر اهي رڙيون ضرور ڪندي نظر آيا آهن ته جڏهن به عمران خان خلاف ڪو پروگرام ڪندا آهيون ته سوشل ميڊيا ۾ اسان خلاف وڏي باهه ٻاربي آهي ، نه رڳو تنقيد پر سندس پارٽي جا نوجوان گارين تي پڻ لهي ايندا آهن ، ان ۾ ڪوبه شق ناهي ته جديد ٽيڪنالاجي ۽ ان ۾ ٿيندڙ ترقي هاڻ گهڻو ڪجهه آسان ڪري ڇڏيو آهي ۽ ڪنهن ليڊر جي هڪ ٽيوٽ به اخبار جي سُپر ليڊ بڻجي وڃي ٿي ، خاص ڪري بلاول ڀٽو جا ٽيوٽ اوهان جي سامهون آهن، بلاول ڀٽو پاران عمران خان ۽ طالبان تي تنقيد ٿيندي رهي آهي انهن تنقيدن سان شايد عمران خان جي صحت تي ڪو خاص اثر نه پوي پر طالبان پاران عمران خان جو نالو پنهنجي ڪميٽي ۾ ڏيڻ سان فرق ضرور پيو آهي ، عمران خان طالبان لاءِ نرم گوشو رکي ٿو اهي ڳالهيون ته مختلف وقتن تي سامهون آيون آهن ، پر عمران خان تحريڪ انصاف کي نوجوانن جي پارٽي سڏي ٿو ۽ نئون پاڪستان جوڙڻ گهُري ٿو ، پرڇا پاڪستان جي نوجوان نسل کي اهو قبول هوندو ته عمران خان طالبان جي پارٽي بڻجي حڪومت سان مذاڪرات ڪري ، عمران خان پنهنجي ٽيوٽ ۾ اهو پيغام ته ڏيئي ڇڏيو آهي ته مان ان ڪميٽي ۾ شامل نٿو ٿي سگهان طالبان کي پنهنجي صفن مان ماڻهن جي چونڊڪرڻي پوندي ، ٻي پاسي وري سندس وڏي مخالف مولانه فضل الرحمان کي وري عمران خان جي ان ڪميٽي ۾ رهڻ سان وڏو اعتراض آهي ، عمران خان طالبان جي ڪميٽي ۾ ويهي حڪومت سان ڳالهيون ڪري يا وري حڪومتي پاسي بيهي طالبان سان ڳالهيون ڪري يا وري ٻنهي پاسن جي ٿيندڙ ڳالهين تي تبصرا ڪري پر اڃان تائين عام ماڻهو ان ڳالهه تي پريشان آهي ته آخر  ڳالهيون ڇا تي ٿينديون ، ڇا طالبان رڳو ڊرون حملن تي خفا آهي ، ڇا ڊرون حملن جي بند ٿيڻ سان طالبان خاموش ٿي پنهجن پنهجن مدرسن ۾ وڃي ٻار پڙاهائيندا ، بندوقون کپائي انهن مان مدرسي اسڪولن ۾ پڙهندڙ ٻارن لاءِ ڪتاب ، قلم ۽ ڪاپيون وٺندا ، يا پوليو جا ڦڙا پياريندڙ ٻارن تائين پهچ لاءِ ٽيمن کي سهولتون مهيا ڪندا ، يا وري پاڪستان جي قانون مڃيندي ۽ عدالتن جو احترام ڪندي پاڻ کي آزاد ٽرائيل لاءِ پيش ڪندا، اهڙو ڪجهه به ٿيندي مونکي نظر نٿو اچي ، طالبان هاڻ رڳو آمريڪا بهادر جي ذيادتين خلاف جنگ نه پيو وڙهي ، جنهن طالبان کي نياڻين جي تعليم تي اعتراض هجن ، جيڪي پوليو جي ڦڙن کي نسلن جي روڪڻ جو عمل سمجهندا هجن ، جيڪا طالبان تنظيم معصوم ٻارڙن ۽ ٻارڙين کي خود ڪُش بمبار جوڙيندي هجي ، جنهن طالبان کي ماڻهن جي ڏاڙهي نه رکڻ تي اعتراض هجن ، جيڪا طالبان پنهنجي مرضي جو قانون چاهيندي هجي ، بيشڪ هوُ ان قانون کي اسلامي چوندا هجن پر اسلامي قانون اسان کي ٻين اسلامي مُلڪن ۾ نظر اچي جيڪو طالبان جي قانون جهڙو نه آهي، ته پوءِ طالبان سان ٿيندڙ ڳالهين جي شروعات ڇا سان ڪبي عمران خان خان بيشڪ ان ڪميٽي ۾ شامل ٿئي يا نه هئي پر طالبان پاران عمران خان جو نالو سامهون آڻي ان جي مخالفن کي ڳالهائڻ جو موقعو ضرور ڏيئي ڇڏيو آهي ، پر جي عمران خان کي خيبرپختوان خواهه مان اڳتي نڪري مُلڪي پارٽي بڻڻي آهي ته پوءِ ان کي پنهنجي پارٽي ۽ مُلڪ جي نوجوانن ۽ عام ماڻهن جي ڳالهين تي به ٿورو سوچڻو پوندو ڇو ته جي عمران خان ۽ طالبان جون ڳالهيون جيڪي اڃان شروع ته نه ٿيون آهن ، جي شروع ٿيون ۽ طالبان ڊرون حملن سان گڏ ، نياڻين جي تعليم ، پوليو جا ڦڙا پيارڻ ، پنهنجي مرضي جو اسلامي قانون ۽ هاڻ ته سنڌ فيسٽيول ۽ ثفاقت ، ميڊيا تي سندن خلاف ڳالهائڻ جهڙا مسئلا سامهون آندا جيڪي حڪومت لاءِ مڃڻ ممڪن نه ٿيا ته پوءِ هوُ ڇا ڪندو ۽ ان وٽ طالبان جي حمايت لاءِ ڪهڙو جواز ۽ جواب هوندو.

imsbaloch@hotmail.com

Local Bodies Election and Lota crecy

http://www.dailyibrat.com/beta/index.php?p=article&id=5675

بلدياتي چونڊون ،  سياسي ۽ مفادي لوٽن جو مستقبل

سرور بلوچ

لوٽن جي تاريخ تمام گهڻي پُراڻي آهي شروعاتي دور ۾ لوٽا مٽي سان ٺاهيا ويندا هُئا پر وقت گذرڻ سان گڏ جتي ٻين شين ترقي ڪئي آهي اتي لوٽن جي رنگ ، بناوت ۽ اسٽائل ۾ پڻ تمام گهڻي تبديلي آئي آهي، هاڻ لوٽا نه رڳو مٽي پر اسٽيل ۽ پلاسٽڪ سان پڻ ٺاهيا وڃن ٿا ، پر جيئن ته دنيا گول آهي پراڻيون شيون وري واپس اچن پيون ، جيئن خاص ڪري پاڪستان ۾ بجلي ختم پئي ٿئي ، گئس لڀي ڪانه ٿي ۽ هاڻ ته ٻڌو آهي ته فيس بڪ به مرڻ وارو آهي ، لڳي ايئن ٿو ڄڻ اسان واپسي واري رستي تي سفر شروع ڪري ڇڏيو آهي ، جڏهن واپسي شروع ٿئي ٿي وري اُتي پراڻين شين جي اهميت به وڌي ٿي اهڙي طرح مٽي جي لوٽن جي اهميت وري وڌي رهي آهي ( انسان به ته مٽي جو ٺهيل آهي ) جيئن ته لوٽا مختلف قسمن جا ٿين ٿا ۽ هر قسم جي لوٽي جو ڪم به پنهنجو پنهنجو هوندو آهي ، هڪ لوٽو اهڙو به آهي جنهن سان صحت سُٺي ٿئي ٿي ۽ ماڻهو تندرست رهي ٿو ان کي اسٽيل جو يا وري کير پيئڻ وارو لوٽو به چئبو آهي ، جنهن تي سنڌي ۾ مشهور ڪلام به آهي “ لوٽو مونکي آڻي ڏي ، منهنجو مونکي آڻي ، منهنجي کير پيئڻ وارو لوٽو ” ان لوٽي کي تندرستي لوٽو به چئي سگهجي ٿو ، ان بعد هڪ ٻيو لوٽو جيڪو اڪثر پلاسٽڪ جو ۽ ڪٿي وري اسٽيل جو هوندو آهي جيڪو نماز پڙهڻ کان اڳ وضو لاءِ استعمال ڪبو آهي ۽ مهمان اچڻ مهل هٿ ڌوئارڻ لاءِ پڻ ڪتب آندو ويندو آهي ، ان لوٽي جي به وڏي اهميت آهي پر ترقي جي تيزي ان جي اهميت کي ڪنهن حد تائين گهٽائي ڇڏيو آهي هاڻ وضو لاءِ ٽوٽيون لڳي ويون آهن ۽ مهمان به ماني کائڻ کانپوءِ ٽشو سان هٿ اگهيو وٺن ۽ جي يادگيرو رهيو ته هٿ ڌوئبا نه ته خير آ هونئن به هاڻ پاڻي وارا ٽشو به مارڪيٽ ۾ اچي ويا آهن ، جهيڙي کان بچڻ لاءِ ان قسم جي لوٽي کي رڳو مهماني لوٽو چئجي ته بهتر آهي ، جيئن ته شهرن ۾ ترقي ۽ متبادل ذريعا هجڻ ڪري انهن ٻنهي قسمن جي لوٽن جو استعمال تمام گهڻجي ويو آهي ۽ اهي لوٽا هاڻ شهرن ۾ تمام گهٽ ٻهراڙين ۾ ضرور نظر اچي ويندا آهن ، انهن ٻنهي قسمن جي لوٽن کان وڌيڪ اهم ۽ طاقتور هڪ ٻيو لوٽو به آهي جيڪو ڪجهه عرصو اڳ تمام اهم هو پر هاڻ ڪٿي نظر نه پيو اچي ، اهو لوٽو ظاهري نه سهي پر مٽي جو ٺهيل هوندو آهي ، جيڪو ڪنهن اهم شخصيت کي ڪُرسي تي ويهارڻ ۽ ان تان ڪيرائڻ جي سگهه رکي ٿو ، جيئن ته اسان وٽ وڏڙا ڳالهه نه مڃيندڙ ڇوڪرن ۽ غلط صحبت ۾ ايندڙ نوجوانن کي وات ڳاڙها ڇورا چئي مخاطب ڪندا آهن ، ساڳئي طريقي اسان کي 2008 جي چونڊن جي ڪجهه عرصي بعد 2011 ۾ پنجاب اسمبلي ۾  وات ڳاڙها لوٽا به نظر آيا هُئا ، انهن جون پريس ڪانفرنسون ڪنهن سرچ انجن تي آساني سان ڳولي سگهجن ٿيون ، ان قسم جي لوٽي کي سياسي لوٽو سڏجي ٿو انهن لوٽن جي تاريخ گهڻي پُراڻي ته نه آهي پر انهن جو ڪم تمام اهم آهي ، جيئن ته انهن لوٽن جي ڪابه هڪ زبان نه هوندي آهي اُهي اوهان کي سڀئي مُلڪي ٻوليون ڳالهائيندي  نظر ايندا ڪجهه پڙهيل لکيل لوٽا ته انگريزي به ڳالهائي ويندا آهن ، اهڙا لوٽا تعداد ۾ بيشڪ گهڻا نه هجن پر انهن جو ڪم گهڻو اهم هوندو آهي ، جيڪي اسان کي هي صوبي ۾ سولائي سان ملي وڃن ٿا ، ڪجهه امير لوٽا ته ٻاهرين ملڪن ۾ پڻ ويٺا آهن هوئن ته اهي ليڪل هوندا آهن پر ڪنهن سياسي جهڙي يا ناراصگي مان فائدو وٺي ظاهر ٿي ويندا آهن ۽ پوءِ ريڊيو ، ٽي وي ۽ اخبارن ۾ رڳو اهو ئي نظر ايندا آهن ، جيئن اسان 2011 ۾ ڏٺا ، اهڙا لوٽا جمهوري حڪومتن ۾ ڪجهه گهٽ تعداد ۾ ڏسڻ ۾ ايندا آهن پر آمرن جي آشيرواد ۾ انهن جي سٺي افزائش جي ڪري هو تيزي سان وڌندي ڏٺا ويا آهن ، مشرف جي 11 سالن جي اقتداري دور ۾ اهڙن لوٽن جي وڏي کيپ سامهون آئي ، ان دور ۾  سُتل لوٽا ٻيهر ظاهر ڪيا ويا هُئا مشرف جي ڪاري جادو اهڙو ته عمل ڪيو جو سندس هڪ ڦوڪ سان پيپلز پارٽي جا سُٺا سُٺا ڪارڪن به لوٽا ٿي ويا هُئا ، اُهي ساڳيا ماڻهو جن پيپلز پارٽي جي ٽڪيٽ تي چونڊ وڙهي ڪاميابي ماڻي، اُهي ان دور ۾ وري پيپلز پارٽي خلاف ڳالهائيندڙن ۾ سڀ کان اڳئين صف ۾ بيٺل نظر ايندا هُئا ، انهن مان فيصل صالح حيات ۽ شيرافگن تمام ايڪٽو چيا ويندا هُئا جيڪي هر روز قانوني پوائنٽن ذريعي هڪ آمر جي تعريف ۽ پيپلز پارٽي جي بُرائي ڪندا رهندا هُئا ، پر مشرف بعد جيڪو ٿيو اُهو سندن وهم ۽ گمان ۾ به نه هو شير افگن نيازي سان جيڪو ٿيو ان کي سٺو نه چئبو پر قدرت جو قانون آهي جيڪو بُرو ڪندو تنهن سان بُرو ٿيندو ، مشرف جي وڃڻ بعد وفاق ۽ صابائي اسمبلين ۾ مفاهمتي پاليسي جو رنگ اهڙو ته چڙهيو جو اسان پڪ سمجهي ته هاڻ انهن لوٽن جي فيڪٽري بند ٿيڻ واري آهي ، شروعاتي ٻه سال ته واقعي اهي لوٽا غائب هُئا پر ٻن سالن بعد 2011 ۾ پنجاب اسمبلي مان مفاهمت جي موڪلاڻي ٿي ۽ ڪيترن ئي سالن کان ڪُرسي کان پري نواز ليگ پنجاب ۾ انهن لوٽن کي فارروڊ بلاڪ جي نالي سان سامهون آندو ، جيڪي مسلم ليگ (ق) جا ممبر هُئا ۽ سندن سيٽ تان چونڊوڙهي ڪامياب ٿي پنجاب اسمبلي پهتا هُئا ، شريف برادران جي جادو به عمل ڪيو ۽ ان وقت گهڻائي لوٽا سامهون اچي ويا هُئا ، اُهي نون لوٽا سڀ پراڻيون ڳالهيون ۽ لوٽن سان ٿيندڙ ويڌن وساري عطا مانيڪا سان گڏجي پنجاب اسمبلي کي ڪلهن تي کنيو ويٺا هُئا ، نيٺ اهڙن لوٽن جي مهرباني سان پيپلز پارٽي ۽ نواز ليگ جو اتحاد ختم ٿيو ۽ پ پ وڃي مخالف ڌر واري جاءِ سنڀالي ، انهن لوٽن خلاف ان وقت ۾ روز اسان کي پنجاب اسمبلي جي ٻاهر ۽ اندر لوٽا مارچ ۽ لوٽا احتجاج ڏسڻ وٽان ملندا هُئا ، ڪڏهن ڪڏهن ته اسمبلي ايئن لڳندي هُئي ڄڻ ڪنهن مدرسي پهچي ويا هجون اجهو ٿا سڀ ممبر وضو شروع ٿا ڪن ،  خيرن سان پ پ حڪومت پنجاب اسمبلي مان حڪومتي ڌر مان ڌار ٿي پر وفاق ۽ سنڌ ۾ سندن حڪومت پنهنجو مُدو پورو ڪيو ، مشرف دور کان اڳ به سياسي ڦير گهير سبب لوٽا مشهور ٿيا هُئا خاص ڪري ڇانگا مانگا جون ڳالهيون اڄ به ڪڏهن ڪڏهن ٻُڌڻ لاءِ ملنديون آهن ، مشرف دور ۾ وفاق ۾ جڏهن ته گذريل پنج سالن ۾ سياسي لوٽن پنجاب اسمبلي ۾ پنهنجا جوهر ضرور ڏيکاريا هُئا ، 2013 جي چونڊن کي 8 مهينن کان مٿي عرصو گذري چڪو آهي ۽ نواز ليگ جي حڪومت ۽ کيس حلف کئني 7 مهينن کان مٿي عرصو گذري چڪو آهي ، نواز ليگ جي حڪومت اسمبلي ۾ اڪثريت هئڻ ڪري پاڻ کي ڪنهن خطري ۾ نه پئي ڏسي ان ڪري  وفاق ۾ اهڙي صورتحال نه آهي جو ڪو سياسي لوٽن جي جاءِ ٺهي جڏهن ته صوبائي اسمبلين کي ڏسجي ته پنجاب ۾ نواز ليگ  ايتري سگهاري آهي ۽ پيپلز پارٽي وري ايتري ڪمزور آهي ان ڪري هُتي به شهباز حڪومت خلاف ڪا لوٽا پاليسي جا امڪان ڏسڻ ۾ نٿا اچن ، سنڌ ۾ پيپلز پارٽي خلاف به ڪا اهڙي مهم جوئي نٿي ڏسجي ، اڃاڻ تائين ته وفاق ۽ صوبن ۾ ڪو لوٽا ڪريسي جي سياست جا امڪان نظر نه پيا اچن، ان ڪري وفاق ۽ صوبن جي سياست تي اثر انداز ٿيندڙ لوٽن ( جي ڪنهن ڪنڊ پاسي ۾ آهن ) کي فاالحلال صبر کان ڪم وٺڻو پوندو ، پر هيٺين سياست تي اثر انداز ٿيندڙن سياسي لوٽن لاءِ پليٽ فارم سجڻ وارو آهي ، مڪاني چونڊن کان اڳ سنڌ صوبي ۾ لوٽا ڪريسي ۽ سياسي ڦير گهير وڏي پئماني تي جاري آهي،  بلوچستان ۾ مڪاني چونڊن ٿيڻ بعد ٻين صوبن ۾ به مڪاني چونڊن ٿيڻيون آهن ، سنڌ ۾ پيپلز پارٽي شايد ئي ڪو ضلعو ڇڏيو هجي جتان ٻين پارٽين جا پُراڻا پُراڻا ۽ اڳوڻن چونڊيل نمائندن کان وٺي ذيلي تنظيمن جي اڳواڻن ۽ ڪارڪنن کي پاڻ سان نه ملايو هُجي ، گهڻا ته ڪيترائي ڏهاڪا پارٽين ۾ رهڻ بعد الوداع چئي پيپلز پارٽي ۾ شامل ٿيا آهن ، جڏهن ته ڪٿي وري هڪ اڌ پيپلز پارٽي جا ماڻهو به ٻيون پارٽيون پاڻ ڏانهن ڇڪي ويون آهن ، انهن مان اڪثريت پارٽي تبديل ڪرڻ مقصد رڳو پنهنجي پاڻ کي نظر انداز ڪرڻ ٻڌائين ٿا پر نظر ايئن آيو آهي ته انهن  پنهنجن مفادن خاطر پارٽيون ڇڏي ٻين پارٽين ۾ ويا آهن ۽ وري اوڏهن به کين لفٽ نه ملڻ جي صورت ۾ وري ساڳئي پارٽين ڏانهن ايندي به نظر آيا آهن ، ڏٺو وڃي ته جيڪي به پنهنجي منشور ، نظرياتن کي هڪ پاسي ڪري رڳو پنهنجي مفاد خاطر ٻين پارٽين ۾ شامل ٿئي ٿو ان کي سياسي لوٽا نه ته مفادي لوٽا ضرور چئي سگهجي ٿو ،  مڪاني چونڊن ۾ اهڙن مفادي لوٽن جي پڻ وڏي اهميت آهي ۽ ناظمي جا مزا وٺندڙن جي وڏي اڪثريت انهن لوٽن ۾ شامل آهي ، مشرف دور جي ٿيل مڪاني چونڊن ۽ ان وقت مليل اختيارن بعد ان دور ۾ ڪامياب ٿيل ناظمن کي اُهي ڏينهن شايد ڪڏهن به نه وسرن ڇو ته ان وقت ضلعي ناظم ۽ سندس اختيارن جي سامهون هڪ ايم پي اي ويچارو نظر ايندو هو ، وڏا وڏا اختيار هٿن ۾ رکندڙ به اهو سمجهي ويٺا آهن ته هن ڀيري مڪاني چونڊن ۾ پيپلز پارٽي شايد ئي ڪو ضلعو هارائي ان ڪري وڏي انگ ۾ ماڻهو پارٽيون ، وفاداريون ، دوستيون ڇڏي ان ۾ شامل ٿي رهيا آهن ، ۽ ڪي وري ٻين پارٽين ۾ شامل ٿي رهيا آهن ، عدالتي حڪم ، بلوچستان ۾ مڪاني چونڊن بعد امڪان ته وڏا آهن ته سنڌ ۽ ٻين صوبن ۾ به چونڊون ٿين پر هڪ ڳالهه ضرور سوچڻ گهرجي ته پيپلز پارٽي بلدياتي چونڊون ڪرائي به وٺي ته ڇا مشرف دور وانگر سڀ اختيار ناظمن حوالي ڪندي؟ ۽ جي بلدياتي چونڊون نه ٿيون يا چونڊون ٿيڻ بعد شاهي اختيار ناظمن کي نه مليا ته پوءِ وڏا وڏا خواب اکين ۾ سجائي ناظمي ، ڪائونسلري ۽ ان دور جا اختيار وري حاصل ڪرڻ جي خواهش ۾ پارٽيون بدلائيندڙ اهڙن سياسي ۽ مفادي لوٽن جو مستقبل ڇا هوندو .

imsbaloch@hotmail.com

Farmers still alone

http://www.dailyibrat.com/beta/index.php?p=article&id=5597

مان هاري يا ڏوهاري آهيان

نارائڻ روز صبح جو سوير اُٿي سبزي منڊي ويندو آهي ۽ ڀاڄيون خريد ڪري ريڙهي تي کپائي گذر سفر ڪندو آهي سندس ٻه ٻار سُنيل ۽ دليپ اسڪول ۾ پڙهڻ به ويندا آهن. نارائڻ پنهنجي پيءُ ۽ ٻن ڀائرن سان گڏجي سانگهڙ ويجهو گُلشنِ ولي محمد ۾ هڪ پلاٽ وٺي رهڻ لائق گهر پڻ جوڙايو آهي، جتي هُو پنهنجي ڪُٽنب سان گڏ رهي ٿو. نارائڻ جو پيءُ ڏليو ۽ سندس هڪ ڀاءُ ڪرشن اڄ به هارپو ڪن ٿا. جڏهن ته نارائڻ پنهنجي هڪ ڀاءُ سان گڏجي ريڙهي هلائين ٿا ۽ پنهنجي گهروارن جو سهارو بڻيل آهن. نارائڻ پنهنجي خاندان سان گڏ 2006 ۾ ڪنڊياري ويجهو مگسين جي ٻني مان هارپو ڇڏي سانگهڙ آيا هُئا.  هن وقت نارائڻ ۽ سندس ڀاءُ کي ريڙهي هلائيندي ۽ سندن پيءُ کي آزاد هارپو ڪندي 7 سال گذري چُڪا آهن. آزاد هارپو ان ڪري چوان پيو ته هُو نه ڪنهن زميندار جا قرضي آهن نه وري کين ڪو ٻني ڇڏڻ ۽ هارپو نه ڪرڻ جي صورت ۾ بي گهر ڪري سگهي ٿو. نارائڻ چوي ٿو ته ”اسان جي زندگي کي گذريل ڏينهن سان ڀيٽجي ته اسان هاڻ خوش آهيون. بابي سڄي ڄمار هارپو ڪيو پر اسان پڙهي نه سگهياسين جڏهن همت ڪري شهر اچي اسان مزدوري شروع ڪئي ته پيٽ ڪٽي هڪ پلاٽ وٺي ٺڪاڻو جوڙي ويا آهيون هاڻ بابا گهرن ويجهو هارپو ڪري ٿو جيئن گهر ۾ ڪجهه داڻا اچي وڃن منهنجا ٻه ٻار پڙهن پيا ۽ مان به ڏينهن ۾ ايترو ڪمائي ٿو وڃان جو گهر جو گاڏو هلي وڃي ٿو، سُکيا نه سهي پر پريشان به نه آهيون.“

نارائڻ ته هارپي مان جان آجي ڪرائي شهر پُهچي ويو پر سون مان ڪنهن هڪ اڌ کانسواءِ اڪثر هارين جي قسمت نارائڻ يا سندس ڪُٽنب جهڙي نه آهي. هارين سان ٿيندڙ زياتين جا قصا اسان روز اخبارن جي زينت بڻجندي ڏسون ٿا. سون جي تعداد ۾ هارين کي بازياب ڪري عدالتن ۾ پيش ڪجي ٿو ۽ پوءِ اُهي هاري ڪئمپن يا وري ڪنهن ٻي زميندار وٽ وري وڃي هارپو ڪندي نظر اچن ٿا. بازياب ٿيل هارين ۾ تمام گهٽ تعداد اهڙن هارين جو هوندو جيڪي ان واقعي کان پوءِ هارپو ڇڏي مزدوري ڪرڻ شروع ڪن ٿا ان جو اهم ڪارڻ آهي ته هاري هارپو ڇڏي مزدوري ته ڪري پر پنهنجا ٻار ٻچا ڪٿي رهائي؟ ڇو ته هن دور ۾ مزدوري مان ته پيٽ گذر مس ٿيندو آهي ۽ ڪنهن پورهيت جو گهر ٺاهڻ ته ٺهيو پر ڪرائي تي جاءِ وٺڻ جيتري وصيت نه هوندي آهي. جڏهن ته هارپو ڇڏڻ کانپوءِ ڪنهن زميندار جي ٻني ۾ رهڻ ممڪن ئي نه آهي. اڪثر هاري عدالتن جي حڪم تي بنا ڪنهن رنڊڪ جي بازياب به ٿين ٿا پر ڪڏهن وري اهڙا لڱ ڪانڊاريندڙ واقعا پيش اچن ٿا جو ماڻهو دنگ رهجيو وڃي. تازو ميرپورخاص ۽ عمر ڪوٽ ۾ هارين جي بازيابي وقت جنهن نموني زميندار ڌُر هارين تي حملو ڪري ۽ گولين جو کاڄ بڻائي 5 سالا نارائڻ کي ابدي ننڊ سمهاري ڇڏيو ۽ سندن گولين کير پياڪ ٻارڙي ديوي کي به نه بخشيو، جيڪا اڄ به اسپتال ۾ علاج هيٺ آهي. ان حملي ۾ ٻارڙن ۽ عورتن سوڌو هارين کي زخمي ڪيو ويو هو. اهڙن واقعن جي جيتري به نندا ڪجي گهٽ آهي ۽ اهڙن ڪردارن کي وائکو به ڪرڻ گهرجي ، پر هي واقعو ته رپورٽ ٿي سامهون آيو پر گهڻائي واقعا ته سامهون ئي نٿا اچن. هارين پاران زميندارن ۽ سندن ڪمدارن جي نياڻين جي تذليل ڪرڻ جا قصا به سامهون اچن ٿا. وري هارين تي تشدد جي ڳالهه به ڪنهن کان ڳجهي ناهي. هارين جي اهڙن مسئلن کي ڪيئن حل ڪجي يا وري سندن انهن اهنجن کي ڪيئن گهٽائجي ان بابت ڪيترائي سوال جنم وٺن ٿا جن جا جواب ڪڏهن ڪارآمد ته وري ڪڏهن اڻپورا هجن ٿا. ڇو ته وڏا زميندار يا جاگيردار ايڏا ته باثر هوندا آهن جو انهن ۾ هٿ وجهڻ کان ته اسان گهڻائي لهرائندا آهن پر ڪجهه اهڙا مسئلا به هوندا آهن جن کي حل ڪرڻ جي ڪوشش ڪري سگهجي ٿي. 

منهنجو هارين تي ڪم ڪندڙ هڪ سماجي تنظيم پاڪستان انسٽيٽوٽ آف ليبر ايجوڪيشن اينڊ ريسرچ (پائلر) پاران اسٽيڪ هولڊر جي ڪوٺايل ميٽنگن ۾ وڃڻ ٿيندو آهي، جنهن ۾ ننڍا زميندار، هاري، وڪيل، سماجي تنظيمن جا ڪارڪن ۽ صحافي پڻ شامل هوندا آهن، اُتي هڪ ڳالهه سامهون آئي ته ”مصيبت جو اصل ڪارڻ وڏا جاگيردار آهن جيڪي ظلم ڪن ٿا پر نشانو اڪثر ننڍا زميندار بڻبا آهن. وڏن زميندارن ۾ ڪو هٿ وجهڻ لاءِ تيار نه هوندو آهي“ ڪنهن حد تائين ان ڳالهه کي صحيح به مڃي وٺجي پر ان سان گڏ اها ڳالهه پڻ سامهون ايندي آهي ته زميندارن جي کاتن مان هاري مطمعن نه هوندا آهن. هارين جي مشڪلن کي ختم ڪرڻ لاءِ ٻنين جي ورهاست ٿين گهرجي ان کان بهتر ڪهڙو قدم ٿي سگهي ٿو پر حڪومت ۾ ويٺل جاگيردارن ۽ سرمائيدارن مان مون کي ته گهٽ ۾ گهٽ اها اُميد نه آهي پر اهو ڪم جڏهن ٿئي تيسين هارين جي رهڻ لاءِ سرڪاري ڳوٺ جوڙڻ جي ڪا اسڪيم سامهون آڻجي ته جيئن هارين جي مسئلن کي ڪنهن حد تائين بهتر ڪري سگهجي.

هارين جي پريشاني جي ٻين ڪارڻن ۾ هڪ اهم ڪارڻ سندن ذاتي گهر نه هجڻ به هوندو آهي ڇو ته هاري کي ٻني ڇڏڻ يا بي دخل ٿيڻ وقت پنهنجو گهر به ڇڏڻو پوندو آهي جنهن سان جتي سندس ذاتي زندگي متاثر ٿئي ٿي، ساڳئي وقت سندس ٻارن جي تعليم حاصل نه ڪرڻ يا مڪمل نه ڪرڻ جو اهم ڪارڻ  اهو به آهي.”هارين سان ظلم ٿئي ٿو ان کان ڪوبه انڪار نٿو ڪري سگهي پر هڪ پل لاءِ سوچجي ته سڀ هاري ٻني تي ڪم ڪرڻ ڇڏي ڏين يا هارپو نه ڪن ته پوءِ ڇا ڪارونهوار هلي سگهندو ۽ ڇا هارپو ڇڏڻ سان ئي هارين جا سڀ مسئلا حل ٿي ويندا ۽ جتي بي روزگاري ۽ گهٽ اُجرت ڪري اڳ ئي مزدور سورن ۾ ورتل آهن اُتي سڀ هارپو ڪندڙن کي مزدوري ملي سگهندي؟ اهو جي ممڪن به ٿي وڃي ته به اهو مسئلي جو حل نه آهي ته پوءِ آخر ڪهڙو رستو ڪڍجي جنهن سان انهن مسئلن کي ڪنهن حد تائين بهتر ڪجي. سماجي تنظيمن پاران اهڙيون ڪميٽيون جوڙيون پيون وڃن جنهن ۾ ننڍا زميندار، هاري، وڪيل، سماجي ڪارڪن، صحافي گڏجي اها ڪوشش ڪندا ته هاري جي مسئلي کي عدالت ۾ پهچڻ کان اڳ ڪنهن نموني حل ڪرائڻ جي ڪوشش ڪئي وڃي. اسان وٽ اڪثر زميندار ۽ هاري هميشه ان ڳالهه تي هڪ ٻئي سامهون هوندا آهن ته حساب ڪتاب نٿو ڪيو وڃي زميندار مطابق هاري وڌيڪ قرض وٺي پوءِ اين جي او جي معرفت پاڻ کي بازياب ڪرائين ٿا ته وري هاري جو چوڻ آهي اسان جو حساب ڪتاب نٿو ڪيو وڃي. ڪوڙا پنا ٺاهي اسان کي قرضي بڻايو ٿو وڃي. انهن مسئلن کي عدالت ۾ پهچڻ کان اڳ هارين ۽ زميندارن سان گڏجاڻي مفاهمت جي ذريعي حل ڪرائڻ جي ڪوشش هڪ سٺو عمل آهي، ان سان ڪنهن حد تائين بهتري جي پڻ اُميد ڪري سگهجي ٿي. هونئن به اڄڪلهه مفاهمت جانتيجا سُٺا نڪرندي ڏٺا ويا آهن. هارين جي حقن جي ڳالهه ڪندڙ هاڻ رڳو ميڊيا ۽ ڪجهه تنظيم ئي بچيون آهن ڇو ته حڪومتون هارين مزدورن جي نعرن سان اقتدار ۾ اچڻ بعد انهن کي وساريو ڇڏين. هارين جي مسئلن بابت ڪجهه سياسي پارٽيون، سماجي تنظيمون ۽ ميڊيا آواز اٿارينديون رهن ٿيون پر ايوان ۾ ويٺل جاگيردارن جي اڪثريت ڪڏهن به پنهنجن ۽ پنهنجي ساٿين جي مفادن خلاف ڪم نه ڪندا، ان ڪري ئي اڃان تائين اسان کي هارين ۽ پورهيتن جي ڀلائي لاءِ ڪي قدم کڄندي نظر نه پيا اچن. هاري روز بازياب به ٿين پيا ۽ وري نوان هاري زميندارن وٽ هارپي لاءِ به وڃن پيا. ڪنهن زميندار جي ظلم جي ستايل هاري ۽ سندس ڪُٽنب کي پوليس جڏهن ڪنهن زميندار جي نجي جيل مان آزاد ڪرائي ٿي ته کيس پوليس موبائل ۾ يا وري ٻن پوليس موبائلن جي وچ ۾ ڪنهن ڊاٽسن يا مزدا ۾ ٻارين ٻچي پوليس اسٽيشن آڻي سردي يا گرمي ۾ سڄي رات کُلي آسمان هيٺ ويهاري صبح عدالت ۾ پيش ڪجي ٿو ان وقت انهن بازياب ٿيلن مان ڪيترن جي ذهنن ۾ اهو سوال ضرور اُٿندو هوندو ته ”مان هاري يا ڏوهاري آهيان.“

imsbaloch@hotmail.com